Kontakt Lens

Kontak lensler, saydam tabaka yüzeyine yerleştirilerek gözdeki kusurların tashihi veya bazı hastalıkların tedavisi için kullanılırlar. Günümüzde temel olarak iki çeşit lens vardır. Bunlar gaz geçirgen sert (yarı sert) lensler ve yumuşak lenslerdir:

Gaz geçirgen sert lensler:

Yüksek astigmatizma ve keratokonus gibi olgularda tercih edilirler ve içindeki delikler sayesinde göze oksijen geçişini sağlarlar.

Yumuşak lensler:

Çok değişik tipleri vardır ve kullanımları rahattır. Bu nedenle günümüzde astigmatizma, miyopi, hipermetropi ve presbiyopi gibi pekçok kusurun tashihinde, bazı hastalıkların tedavisinde ve estetik amaçlı (renkli lens, protez lens) olarak kullanılmaktadırlar.

Temizlik ve lens kontrolü

• Lenslerinize dokunmadan önce mutlaka ellerinizi yağ, losyon ya da parfüm içermeyen bir sabunla yıkayın ve pamukçuk bırakmayan bir havlu ile kurulayın.
• Lensinizin ambalaj paketinin sağlam olmasına ve kullanım tarihinin geçmemiş olmasına dikkat edin. Ambalaj üzerinde lensin numarası yer alır. Saklama kutularının üzerinde ise en azından hangi göze ait olduğunu gösteren bir işaret bulunur. Lenslerin karışmasını önlemek için daima aynı gözden takmaya başlayın.
• Bazen ambalaj içinden lensi almakta zorlanabilirsiniz. Bu durumda asla cımbız veya benzeri bir alet kullanmayın. Ambalajı kapalı halde bir iki defa salladığınızda lensinizi rahatlıkla alabilirsiniz.
• Lensi kontrol etmek için işaret parmağınızın ucuna yerleştirin ve bir ışık kaynağına doğru tutun. Lensin temiz ve nemli olması gerekir. Lens hasar görmüş ise asla kullanmayın ve atın. Yumuşak lensler kuruduğu zaman da kullanılamaz hale gelirler.
• Yumuşak lensler iki tarafa da dönebildiği için doğru yönde olduğunun kontrol edilmesi gerekir. Bu kontrol iki şekilde yapılabilir:

1) Lensi işaret parmağınızın ucuna yerleştirip şekline bakın. Eğer kenarları bir çanak şeklindeyse yönü doğru demektir. Eğer kenarları dışarı bakıyorsa yönü yanlış demektir ve tersyüz edilerek düzeltilmesi gerekir.
2) Eğer varsa lensin yazısına bakılır. Yazının lens göze takıldıktan sonra karşıdan bakıldığında düzgün okunacak şekilde olması gerekir.

Lensin göze yerleştirilmesi

• Lensi işaret parmağınızın ucuna yerleştirin.
• Aynı elinizin orta parmağını kirpiklerinize yaklaştırın ve alt göz kapağını aşağı çekin.
• Üst göz kapağınızı yukarı kaldırmak için diğer elinizin parmaklarını kullanın.
• İşaret parmağınızla yavaşça lensi doğrudan gözünüze yerleştirin. Bunu yapamıyorsanız gözünüzün burun tarafına bakmasını sağlayın ve dış kısımda görünen gözün beyaz kısmına lensinizi yerleştirin. Üçüncü bir alternatif olarak yukarı bakın ve altta görünen beyazlığa lensinizi yerleştirin. İkinci ve üçüncü durumlarda lensin bulunduğu tarafa bakarak saydam tabakanın üzerine gelmesini sağlayın.
• İlk önce alt göz kapağını, sonra da üst göz kapağını bırakın.
• Yavaşça göz kırpın. Lensinizin artık ortalanmış olması gerekir. Lensleri taktıktan sonra gözlerinizi ovuşturmaktan kaçının.

Lensler gözünüzde rahat değilse veya net bir şekilde göremiyorsanız:

• Lens gözde ortalanmış olarak durmuyor veya gözün beyazına doğru kaymış olabilir. Bu durumda lense parmağınızla hafifçe bastırarak masaj yapın ve göz kapaklarınız yardımıyla iterek tekrar yerine yerleştirin. Lens gözünüzden düşmüşse ve kısa ömürlü bir lens kullanıyorsanız yenisiyle değiştirin. Uzun ömürlü bir lens ise oldukça titiz bir şekilde lens solüsyonunuz ile birkaç defa yıkayın.
• Lensin üzerinde veya altında yabancı bir cisim olabilir. Bu durumda lensi çıkarıp solüsyon ile temizledikten sonra tekrar takın.
• Lensiniz yırtılmış veya hasar görmüş ise tekrar gözünüze yerleştirmeyin ve atın.
• Bulanık görme varsa lensi yanlış göze takmış ya da ters takmış olabilirsiniz. Böyle bir durum söz konusu değilse yine de lensi gözünüzden çıkarıp temizledikten sonra tekrar takın. Hala görmeniz netleşmiyorsa ve rahat değilseniz lensinizi çıkarıp doktorunuza başvurun.

Lensin çıkartılması

Ellerinizi yıkayın ve kurulayın. Bu işlemi, lensi kaybedebileceğiniz ortamlarda yapmayın.

Yumuşak lensler için:

• Lensi, gözünüz yukarı bakarken aşağı veya gözünüz burun tarafına bakarken dış tarafa kaydırarak gözün beyazı üzerinden iki parmak ile tutup alın.

Gaz geçirgen sert lensler için:

• Orta parmağınızın ucunu üst kapağınızın ortasına, yüzük parmağınızın ucunu da alt göz kapağınızın ortasına yerleştiriniz. Gözlerinizi parmaklarınızın yardımıyla mümkün olduğu kadar açıp kulaklara doğru çekerek dümdüz ileriye doğru bakınız. Göz kapaklarınız lensin kenarlarına basınç yapacağı için lensiniz kolayca gözünüzden çıkacaktır.
• Bir elinizin baş parmağını ve işaret parmağını kullanarak lens ortaya çıkacak şekilde göz kapaklarınızı aksi yönlere doğru çekiniz. Diğer elinizle lens vantuzunu tutarak göze alttan yaklaşınız. Vantuzu, üstündeki delik lensin üzerine gelecek şekilde yerleştiriniz ve hafif eğerek geri çekiniz. Böylece lens vantuzun üzerine yapışacaktır.
• Üst ve alt göz kapakları arasına lensi sıkıştırarak dışarı çıkmasını sağlayınız.

Hiçbir zaman parmağınızı gözünüzün üzerinde lensinizi aramak için gezdirmeyin. Lensinizi çıkartmaya başlamadan önce saydam tabaka üzerinde olduğundan emin olun. Gözlerinizi ayrı ayrı kapayarak görüşünüzü kontrol edin, bir bozukluk fark ederseniz lensiniz gözünüzden düşmüş olabilir. Lensinizin her şeye rağmen gözünüzde olduğundan eminseniz çıkartılması için iyi bir yardımcıya ihtiyacınız var demektir. Gaz geçirgen sert lenslerin çıkarılmasında kullanılan vantuzu yumuşak lensler için kullanmayın.

Yumuşak lensler gözde uzun süre kaldığı zaman hafif kuruma yaparlar ve bu şekilde çıkarıldıklarında kenarları birbirine yapışabilir. Bu durumda lensi ayırmaya çalışmayın. Lens solüsyonuyla ıslatıp biraz bekledikten sonra lens kolayca açılacaktır.

Kontak lensin bakımı

Lens bakım malzemelerini devamlı elinizin altında bulundurmakta fayda vardır.

• Temizlik için düz bir yüzey seçin. Lavabo gibi lensi kaybedebileceğiniz veya kirlenmesine sebep olabileceğiniz ortamları seçmeyin. Lensi takacağınız yerde küçük bir ayna bulunsun.
• Karıştırmamak için temizliğe her zaman aynı lensten başlayın.
• Lens kabına lens solüsyonu doldurun.
• Çıkardığınız lensi avucunuzda birkaç damla lens solüsyonu ile temizleyin. Lensin her iki tarafını işaret parmağınızın etli kısmı ile silin.
• Lensi duruladıktan sonra kabına yerleştirin. Lens kabındaki solüsyonun lensi örtecek kadar olması gerekir.
• Dezenfeksiyon için lensleri solüsyonda en az 4 saat tutmak gerekir. Bu süre sonunda bazı solüsyonlarda lens, kabından alır almaz göze takılabilirken bazılarında başka bir solüsyonla yıkamak gerekebilir. Yine bazı lenslerde bu 4 saat içinde nötralizasyon hadisesi meydana gelir ve süre bitmeden lens direkt göze takılamaz. Lenslerinizi her çıkarışınızdan sonra dezenfekte etmek, tahrişe veya enfeksiyona neden olan mikroorganizmaların ölmesini sağlar.
• Lensi gözünüze taktıktan sonra lens kabını solüsyonla çalkalayıp ağzını kapatın. Lensi kabına koyacağınız her zaman mutlaka yeni solüsyon doldurun.
• Uzun ömürlü lens kullanımında birkaç haftada bir protein temizliği yapmak gerekir. Bu işlem için lens kabının gözlerine yeni solüsyon doldurun ve her birinde bir adet protein temizleme tabletinin çözünmesini sağlayın. Lenslerinizi çıkarıp temizleyin ve duruladıktan sonra kutusuna yerleştirin. Kapakları kapatın ve kutuyu hafifçe sallayın. 15 dakika bekleyin. Lensleriniz çok kirliyse bu süreyi 1-2 saate kadar uzatabilirsiniz. Daha sonra lenslerinizi ve lens kutusunu lens solüsyonu ile temizleyin. Sonra kutuya solüsyon doldurup lenslerinizi koyarak normal dezenfeksiyon işlemini başlatın.
• Renkli lenslerin temizlenmesi ve sterilizasyonunda sorbik asit ve potasyum sorbat ihtiva eden salin solüsyonu, Optisoft polyquad solüsyon, opticlean ve Mirasol solüsyon kullanmayın.

Kontak lens kullanımı esnasında karşılaşılan sorunlar

• Kontak lensler bazı gözlerde kuruluk meydana getirebilir. Bu durumda kayganlaştırıcı ve ıslatıcı damlaları kullanmanız uygun olur. Eğer kuruluk hali devam ederse göz doktorunuza başvurmanız gerekir. Lens gözünüze yapışmış yani hareketi durmuş ise bir kayganlaştırıcı solüsyon uygulayın ve lensi çıkarmayı denemeden önce serbestçe hareket etmesini bekleyin. Lens hala yapışmaya devam ediyorsa derhal göz doktorunuza başvurun.
• Bazı gözlerde göz yaşı salgısında artma meydana gelebilir. Bu durum özellikle alışma sürecinde olan kişilerde daha sıktır.
• Gözde yabancı cisim hissi. Toz parçacıkları, lens yüzeyinde kirlenme veya çizikler, lensi önerilenden daha uzun süre takma veya lensi çıkarırken gözü zedeleme bu duruma sebep olur. Bu durumda lensinizi çıkarın, temizleyin. Çizik veya yırtık tespit ederseniz lensi takmayın.
• Ağrı. Gözde yabancı cisim hissine sebep olan faktörler ağrıya da neden olabilir. Önerilere dikkat ettiğiniz takdirde gözde yabancı cisim hissi ve ağrı devam ediyorsa fazla beklemeden doktorunuza müracaat etmeniz gerekir.
• Gözlerde yanma, batma, kaşıntı ya da sulanma. Lens yüzeyinde temizleme solüsyonu veya sabun kalmış olabilir. Lenslerinizi çıkarıp iyice yıkadıktan sonra yeniden takmanız gerekir.
• Gözde kızarma. Gaz geçirgen sert lens kullananlarda alışma sürecinin bir belirtisi olabileceği gibi gözde bir enfeksiyona da işaret ediyor olabilir. Kontak lense alışmış bir gözde aniden kızarıklık meydana gelmişse hemen doktora müracaat etmek gerekir.
• Işık hassasiyeti. Yine gaz geçirgen sert lenslerin alışma döneminde olabilir. Ayrıca kornea enfeksiyonunda da ışık hassasiyeti meydana gelebilir.
• Işık etrafında gökkuşağı ya da haleler görme. Lensin merkezde durmamasından veya korneada ödem oluşmasından kaynaklanabilir.
• Bulanık görme. Normalde net gördüğünüz bir lensle bulanık görmeye başlamışsanız lensleriniz kirli olabilir. Uzun süreli kullanımda da bulanık görme meydana gelebilir. Bir günlük bir takma süresinden sonra lenslerinizi çıkartınca birkaç saat bulanık görebilirsiniz. Bu geçici bir şikayettir.
• Göz yorulması. Uykusuzluk, gözlerin okuma ve çalışmada uzun süre kullanılması sonucunda meydana gelir. Lensleri takma süresini azaltarak gözlerinizi dinlendirmeniz gerekir.
• Lenslerin saydam tabakadan kayması veya düşmesi. Çocuklarda sık rastlanan bir durumdur. Erişkinlerde olması lenslerde bir uygunsuzluğa işaret ediyor olabilir. Doktorunuza danışmanız gerekir.
• Saydam tabakada ülser oluşması. Kontak lens kullanımda en çok korkulan durumdur. Yukarıda belirtilen durumların çoğuna neden olabilir. Lensi çıkarıp gözünüzü dinlendirmenize rağmen şikayetler geçmiyorsa fazla beklemeden doktora müracaat etmek gerekir. Bu durum tespit edildiğinde bir süre kontak lens kullanımına ara verip gözünüzün tedavisinin yapılması gerekecektir.
• Allerji. Kontak lens kullanımının herhangi bir döneminde meydana gelebilir. Gözlerde kaşıntı, yanma, batma, sulanma ve kızarıklık gibi şikayetler olabilir. Lenslerin çıkarılarak tedavisinin yapılması gerekir.
• Korneada damarlanma. Lenslerin uygun olmayan şekilde kullanılması veya uygun olmayan lens kullanılması sonucunda meydana gelir. Zamanla görmeyi etkileyebilir ve kontak lens kullanımını engelleyebilir.

Kontak lens kullanırken dikkat edilmesi gereken önemli konular

• Lens kullanırken makyaj yapmak mümkündür. Ancak lenslerin makyaj malzemesi ile kirlenmemesine özen göstermeniz gerekir.
• Lens gözünüzdeyken kesinlikle doktorunuzun önermediği hiçbir damlayı gözünüze damlatmayınız.
• Lens temizliği ve bakımı için çeşme suyu kullanmayın. Bu amaçla üretilmiş olan solüsyonları kullanın.
• Lenslerinizi her çıkarışta temizleyin, durulayın ve dezenfekte edin. Dezenfeksiyon sırasında lens kutusunu kapalı tutunuz. Aynı solüsyonu bir seferden fazla kullanmayın.
• Farklı lens bakım sistemlerini bir arada kullanmayın ve gerekmedikçe lens bakım sisteminizi değiştirmeyin. Yalnızca göz doktorunuzun önerdiği sistemi uygulayın.
• Yüksek ısı, aseton, alkol, benzol lensleri bozabilir.
• Sert lenslerin maddesi esnek, ama belli bir ölçünün üzerinde bükülemeyecek şekilde yapılmıştır. Lensin temizlenmesi sırasında fazla basınç uygulanması lensi kırabilir. Sürekli basınç lensi deforme eder ve optik açıdan kullanılamaz hale getirir.
• Özellikle gece boyunca gözde kalan lens kullananların sigara içmesi sorunların artmasına yol açabilir.
• Lensler gözünüzde bir rahatsızlık yapmasa bile kullanım süresini aşmamaya çalışın.
• Takılı olmaması gereken bir zamanda lensleri takmak zorunda kalmamak için yanınızda gözlük bulundurun.
• Yüzerken veya banyo yaparken kontak lenslerinizi çıkarın.
• Sıcak ve kuru havaların lenslerin normalden daha kısa sürede kurumasına neden olabildiği gözlenmiştir. Bu durumlarda gözünüzü daha çok kırpmanız, lensin susuz kalmasını önlemede yardımcı olacaktır.
• Lens kullanırken gözünüze herhangi bir kimyasal madde kaçarsa derhal lensleri çıkarın ve gözleri bol suyla yıkayın. Acilen göz doktoruna ya da acil servise başvurun.
• Gaz geçirgen sert lenslerin kullanımı sırasında gözlerin belli bir alışma süreci vardır. Bu esnada ışığa karşı hassasiyet artabilir. Bu durumda güneş gözlüğü kullanabilirsiniz. Bu lenslere alışabilmeniz için doktorunuzun belirleyeceği kullanma sürelerine riayet etmelisiniz.
Kontak lens kullanırken sağlıklı bir görüşü korumak için düzenli olarak göz kontrolü yaptırmak gerekir.